Algoritmik Oyun Teorisi sadece teori değil. Çevremizdeki gerçek sorunları çözmeye yardımcı olur. Günlük hayattan bildiğiniz bazı örneklere bakalım. 🌍
Google'da arama yaptığınızda, genellikle en üstte reklamlar görürsünüz. Bu reklamlar rastgele değil. Şirketler orada olmak için para öder.
Peki Google hangi reklamı göstereceğine nasıl karar verir? Google bir açık artırma kullanır. Buna "ikinci fiyat açık artırması" denir. En yüksek teklif veren kazanır, ancak ikinci en yüksek teklifin fiyatını öder.
Bu sistem adildir. Ayrıca şirketleri dürüst teklif vermeye teşvik eder.
Örnek: Bir eBay açık artırmasını düşünün. Gerçekten istediğiniz bir telefon için 300 TL teklif verebilirsiniz. Eğer bir sonraki en yüksek teklif 250 TL ise, kazanırsınız ama sadece 250 TL ödersiniz. Google Reklamları da böyle çalışır.
Yağmurlu bir akşam Uber rezervasyonu yapmaya çalıştınız mı? Fiyatlar yüksek olur. Buna yoğunluk fiyatlandırması denir.
Uber, talep ve arzı dengelemek için oyun teorisini kullanır. Birçok kişi araç istediğinde fiyatlar artar. Bu, daha fazla sürücünün çevrimiçi olmasını teşvik eder ve sistemi dengeler.
Örnek: Pizza teslimatını düşünün. Eğer herkes aynı anda sipariş verirse, daha uzun beklersiniz. Fiyat yüksek olursa, daha az kişi sipariş verir ve teslimat hızlanır.
Bitcoin bir dijital para birimidir. Merkez bankası olmadan çalışır. Peki onu kim güvende tutar? Madenciler. Onlar işlemleri doğrular.
Neden bunu yaparlar? Çünkü ödül kazanırlar. Bitcoin, insanları faydalı işler yapmaya teşvik eden akıllı teşvikler kullanır.
Bu da oyun teorisidir. Herkes bencildir, ancak sistem öyle tasarlanmıştır ki bencil eylemler ağı destekler.
Örnek: Bir grup projesini hayal edin. Notunuz sizin katkınıza bağlıysa, daha çok çalışırsınız. Gruba yardım etmek size de fayda sağlarsa, herkes kazanır.
Instagram veya TikTok gibi uygulamalar dikkatinizi çekmek için yarışır. Ne göstereceklerine karar vermek için oyun teorisini kullanırlar.
Amaç, sizi daha uzun süre çevrimiçi tutmaktır. Davranışlarınızı öğrenirler. Sonra, akıllı algoritmalarla bir sonraki beğeneceğiniz şeyi tahmin ederler.
Örnek: Netflix’in otomatik oynatma özelliği bir hiledir. Bir sonraki şov hızlıca başlarsa, izlemeyi bırakmayabilirsiniz. Bu, oyun teorisinin uygulamasıdır.
Google Haritalar size en hızlı yolu gösterir. Ama ya herkes aynı rotayı takip ederse?
Oyun teorisi bunu yönetmeye yardımcı olur. İnsanları farklı yollara dağıtarak trafik sıkışıklığını azaltır.
Örnek: Bir sınıfta herkes aynı kapıyı kullanırsa, çıkış yavaş olur. Farklı çıkışlar kullanılırsa, herkes daha hızlı çıkar.
Amazon veya Etsy gibi platformlar alıcıları ve satıcıları eşleştirir. Ürün önerileri ve fiyatlandırmayı yönetmek için algoritmalar kullanırlar.
Oyun teorisi, bu platformların adil fiyatlandırma ve daha iyi arama sonuçları sağlamasına yardımcı olur.
Örnek: Bir sokak pazarını hayal edin; satıcılar fiyatları düşürerek rekabet eder. Çevrimiçi de aynıdır.
Tinder gibi uygulamalar, kullanıcıları eşleştirmek için oyun teorisini kullanır. Kimin kimi beğeneceğini tahmin ederler.
Amaç, konuşacak ve buluşacak eşleşmeler bulmaktır.
Örnek: Bir parti düzenlemek gibidir. Herkesin eğlenceli ve arkadaş canlısı biriyle tanışmasını istersiniz.
LinkedIn veya Upwork, insanları işlerle eşleştirir. Başvurabileceğiniz işleri öneren algoritmalar kullanırlar.
Oyun teorisi, adil eşleştirme ve iş tekliflerini dengelemeye yardımcı olur.
Örnek: Bir iş fuarı gibi; şirketler ve insanlar en iyi anlaşmayı bulmaya çalışır.
Fortnite veya League of Legends gibi oyunlar, oyuncuları becerilerine göre eşleştirir. Dengeli takımlar isterler.
Oyun teorisi, adil eşleşmeler oluşturmaya ve hile yapmayı azaltmaya yardımcı olur.
Örnek: Futbol oynamayı düşünün. Takımların eşit olması gerekir ki oyun eğlenceli olsun.
Hükümetler, insanları aşı olmaya teşvik etmek için oyun teorisini kullanır. Çoğu insan aşılanırsa, virüs daha az yayılır.
Ama çok fazla kişi aşıyı atlarsa, herkes risk altındadır. Oyun teorisi, akıllı kurallar veya ödüller tasarlamaya yardımcı olur.
Örnek: Bir grup yemeği gibi. Herkes yemek getirirse, yemek harika olur. Hiç kimse getirmezse, yiyecek bir şey olmaz.
Ülkeler kirliliği azaltmak zorunda. Ama kimse tek başına hareket etmek istemez.
Oyun teorisi, herkesin katıldığı adil anlaşmalar oluşturmaya yardımcı olur.
Örnek: Ortak bir daireyi temizlemek gibi. Sadece bir kişi temizlerse, bu adil olmaz. Herkes yardım etmeli.
Havalimanları veya kafeler gibi ortak alanlarda birçok kişi aynı Wi-Fi’yi kullanır. Çok fazla kullanıcı bağlantıyı yavaşlatır.
Oyun teorisi, internet hızını adil bir şekilde paylaşmanın yollarını tasarlamaya yardımcı olur.
Örnek: Bir partideki pizzayı düşünün. Birkaç kişi çok fazla alırsa, diğerleri bir şey alamaz.
Coursera gibi siteler, kurs önerileri için algoritmalar kullanır. Öğrencilerin ilgisini çekmek ve başarılı olmalarını isterler.
Oyun teorisi, öğrencileri doğru içerik ve geri bildirimle eşleştirmeye yardımcı olur.
Örnek: Size tam doğru zorlukta görevler veren kişisel bir öğretmen gibi.
Hükümetler, kablosuz frekansları telekom şirketlerine satar. Bunlara spektrum açık artırmaları denir.
Oyun teorisi, bu açık artırmaların adil ve verimli olmasını sağlar.
Örnek: Radyo kanallarını istasyonlara, birbirine karışmayacak şekilde dağıtmak gibi.
Çevrimiçi alışveriş yaparken, siteler "Bunu da alanlar" veya "Bunu beğenebilirsiniz" önerileri gösterir.
Oyun teorisi, sizin ve başkalarının eylemlerine dayanarak ne göstereceğine karar verir.
Örnek: Daha önce beğendiklerinize dayanarak size film öneren arkadaşlar gibi.
Havayolları genellikle koltuk sayısından fazla bilet satar. Neden? Çünkü herkes gelmez.
Oyun teorisi, havayollarının çok fazla insanı kızdırmadan kaç fazla bilet satacağına karar vermesine yardımcı olur.
Örnek: Bir parti planlamak gibi. 20 arkadaş davet edersiniz ama 15 kişi için hazırlanırsınız. Eğer 20’si de gelirse, yer daralır!
Mağazalar, sürekli müşterilere puan veya ödüller verir. Neden? Sizi geri getirmek için.
Bu oyun teorisidir — gelecekteki ödüllerle şimdiki seçiminizi etkiler.
Örnek: Favori kahve dükkanınızın 5 ziyaretten sonra ücretsiz içecek vermesi gibi. Oradan almaya devam edersiniz.
Fiverr veya Freelancer gibi sitelerde birçok kişi tek bir iş için teklif verir. Oyun teorisi, kazanmak için ne kadar fiyat vereceğinize karar vermenize yardımcı olur ama yine de yeterince kazanmalısınız.
Örnek: El yapımı takı satmak gibi. Çok yüksek fiyat verirseniz kimse almaz. Çok düşük verirseniz, az kazanırsınız.
Spotify veya YouTube gibi platformlar, sırada ne oynayacağınızı önerir. Zamanınız için rekabet ederler.
Oyun teorisi, sizi sıkmadan platformda daha uzun tutmalarına yardımcı olur.
Örnek: Bir partideki DJ gibi. Kalabalığı okuyup bir sonraki mükemmel şarkıyı seçmeliler.
BlaBlaCar gibi uygulamalar, aynı yöne giden sürücülerle yolcuları eşleştirir. Fiyatlandırma ve eşleştirme için oyun teorisi kullanılır.
Örnek: Arkadaşlarla taksi paylaşarak maliyeti bölüşmek gibi. Herkes kazanır.
Bazı satıcılar ürünleri öne çıkarmak için sahte yorumlar yazar. Platformlar, bu davranışları tespit etmek ve cezalandırmak için oyun teorisini kullanır.
Örnek: Bir grup projesinde kimin hile yaptığını anlamak gibi. Akıllı kurallar işleri adil tutar.
Adaylar, reklamları, konuşmaları ve ziyaretleri planlamak için oyun teorisini kullanır. En çok oy kazanabilecekleri alanları hedeflerler.
Örnek: Hangi arkadaşlardan hangi ders için yardım isteyeceğinizi seçmek gibi — şansınızın en yüksek olduğu yerlerde.
Takımlar, hamlelerini planlamak için oyun teorisini kullanır. Saldırmalı mı, savunmalı mı? Başkalarını taklit etmek mi, farklı bir şey yapmak mı anahtar olabilir.
Örnek: Penaltı atışları gibi. Oyuncu sola mı, sağa mı, yoksa ortaya mı atacak? Hepsi zihin oyunları.
Nadir eşyalar çevrimiçi satılır. Fiyatlar hızla yükselir. Oyun teorisi, ne zaman teklif vereceğinizi ve ne zaman duracağınızı bilmenize yardımcı olur.
Örnek: Son kek dilimini kapmak gibi. Çok beklerseniz, başkası alır.
Bazı okullar, öğrencileri adil bir şekilde yerleştirmek için eşleştirme sistemleri kullanır. Bunlar, sistemi kandırmayı önlemek için oyun teorisiyle tasarlanır.
Örnek: Oda arkadaşı veya proje ortağı seçmek gibi. Herkes tercihlerini listeler ve sistem en iyi eşleşmeyi bulur.
Algoritmik Oyun Teorisi her yerdedir. Uygulamalara, şirketlere ve hatta dijital paraya daha iyi çalışması için yardımcı olur. Akıllı kurallar kullanarak, insanlar kendi çıkarlarına göre hareket etse bile sistemin iyi çalışmasını sağlar.
Bir dahaki sefere Uber rezervasyonu yaptığınızda veya YouTube izlediğinizde, unutmayın — arka planda oyun teorisi var! 🎯